Θαλάσσια Ζωή

 

ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΖΩΗ

CARETTA-CARETTA
Η Caretta Caretta είναι κατά κύριο λόγο σαρκοφάγο ζώο. Τρέφεται με αργοκίνητα ζώα της θάλασσας, όπως καβούρια, σφουγγάρια, αχινούς , αστερίες, κοχύλια, τσούχτρες, κ.α ενώ σπάνια με ψάρια και φύκια.. Τα ψάρια δεν μπορεί να τα κυνηγήσει, τα τρώει μόνο εάν τα βρει πιασμένα στα δίχτυα. Επίσης έχουν παρατηρηθεί χελώνες Caretta Caretta να μπαίνουν σε ποταμούς, παρά τη χαμηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, για να βρούν τροφή.
Τα μπροστινά πτερύγια των χελωνών είναι μεγάλα και δυνατά και με αυτά προωθούν το σώμα τους όταν κολυμπούν, ενώ τα πίσω χρησιμεύουν σαν πηδάλιο.Το χρώμα του καβουκιού της Caretta Caretta εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το είδος των οργανισμών που έχουν προσκολληθεί απάνω του. Φυσιολογικά έχει ένα κοκκινο-καφέ χρώμα, ενώ στην περίπτωση που καλύπτεται από φύκια γίνεται πρασινωπό. Τα πτερύγια, τέλος, έχουν το ίδιο χρώμα με το καβούκι (κοκκινο-καφέ). Το καβούκι της Caretta Caretta έχει σχήμα καρδιάς και αποτελείται από πέντε σπονδυλικές ή ραχιαίες πλάκες καθώς και από πέντε πλευρικές.Στα περισσότερα μέρη του κόσμου το βάρος της ενήλικης Caretta Caretta κυμαίνεται από 113 μέχρι 140 κιλά . Στην περίπτωση του ελληνικού πληθυσμού το βάρος τους είναι αρκετά μικρότερο.
Οι παραλίες της Κεφαλονιάς παρουσιάζουν μεγάλο αριθμό φωλεοποίησης. Φυσικό επόμενο αυτού του μεγάλου αριθμού είναι η καταστροφή κάποιων φωλιών, καθώς οι χελώνες συχνά σκάβουν σε σημεία που ήδη υπάρχουν φωλιές.Ο μεγάλος αριθμός φωλιών στην περίπτωση αυτή φαίνεται πως είναι συνέπεια του περιορισμένου χώρου των παραλιών που είναι διαθέσιμες για ωοτοκία.Οι δύο σοβαρότεροι κίνδυνοι για τις Caretta Caretta είναι η τουριστική ανάπτυξη και εκμετάλλευση των παραλιών και η τυχαία σύλληψη σε δίχτυα ψαράδων.


ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ CARETTA – CARETTA


ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ
Στην Ελλάδα οι θαλάσσιες χελώνες δεν έγιναν ποτέ αντικείμενο εμπορικής εκμετάλλευσης από τον άνθρωπο όμως σε πολλά μέρη του κόσμου καλύπτουν σημαντικό μέρος της διατροφής καθώς και άλλων αναγκών του πληθυσμού. Η εκμετάλλευση και η καταστροφή των παραλιών ωοτοκίας είναι αναμφισβήτητα ο κίνδυνος που απειλεί τις Catetta Caretta. Σύμφωνα με στατιστικές το μέγεθος των πληθυσμού τους στη Μεσόγειο έχει μειωθεί σημαντικά. Πριν από 80 χρόνια υπήρχαν παραλίες ωοτοκίας στην Ιταλία και το Ισραήλ. Μάλιστα ο πληθυσμός στο Ισραήλ έφτανε τις 30-40 χιλιάδες χελώνες στα τέλη του περασμένου αιώνα, ενώ σήμερα έχει σχεδόν εξαφανιστεί.
οι τράτες που σέρνουν τα μεγάλα δίκτυα τους στο βυθό πιάνουν ό,τι πέσει μέσα σ’ αυτά. Δυστυχώς, στα δίκτυα αυτά πιάνονται και θαλάσσιες χελώνες που δεν μπορούν να βγουν στην επιφάνεια να αναπνεύσουν και έτσι πεθαίνουν από ασφυξία. Επίσης χελώνες πιάνονται σε δίκτυα που ρίχνονται κοντά στις ακτές, ή σε αγκίστρια από παραγάδια. Στην προσπάθεια τους να ελευθερωθούν, προξενούν ζημιές με αποτέλεσμα οι ψαράδες να τις εχθρεύονται. Έτσι τις χελώνες που πιάνουν συχνά τις σκοτώνουν. Η μείωση των χελωνών θα βλάψει οπωσδήποτε την ισορροπία του θαλάσσιου οικοσυστήματος, άρα και τα είδη των ψαριών που εκμεταλλεύονται οι ψαράδες.

ΦΥΣΙΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ
Ο σημαντικότερος φυσικός κίνδυνος για τις χελώνες, τους νεοσσούς και τ’αυγά είναι οι αντίξοες καιρικές συνθήκες. Ο αέρας, η βροχή, το κρύο και οι φουσκοθαλασσιές επηρεάζουν όλα τα στάδια της ζωής της χελώνας. Θερμοκρασίες χαμηλότερες των 14° C προκαλούν προβλήματα ακόμη και σε ενήλικες χελώνες. Πριν από κάποια χρόνια, στις ακτές της Ιταλίας ξεβράστηκαν περισσότερες από 1000 ενήλικες, νεαρές και νεογέννητες θαλάσσιες χελώνες στη διάρκεια μιας ξαφνικής κακοκαιρίας. Κάθε χρόνο αναφέρονται περίπου 50 τραυματισμοί χελωνών από τις ανθρώπινες ενέργειες. Για τις περιπτώσεις αυτές υπάρχει το Κέντρο Διάσωσης Θαλάσσιων χελωνών στη Γλυφάδα Αττικής, όπου εργάζονται εθελοντικά πολλοί ερευνητές και μέλη του Συλλόγου.

ΤΡΟΠΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
Στη χώρα μας γίνονται προσπάθειες ώστε στις παραλίες που πηγαίνουν χελώνες, ν’ αποφεύγονται δραστηριότητες που τις ενοχλούν. Οι φωλιές που γίνονται σε επικίνδυνα μέρη περιφράσσονται ή αν αυτό δεν είναι αρκετό, τα αυγά μεταφέρονται σε προστατευμένο μέρος της παραλίας για να επωαστούν με ασφάλεια. Σε περιοχές που γεννούν χελώνες στήνονται ενημερωτικοί σταθμοί και γίνονται διαλέξεις σε ξενοδοχεία και κάμπινγκ (κυρίως στην περιοχή του Κατελειού ). Έτσι οι τουρίστες γνωρίζουν ποιες ενέργειες ενοχλούν τις χελώνες και τις αποφεύγουν. Επίσης δίνονται ευκαιρίες συμμετοχής στην προστασία με το πρόγραμμα υιοθεσίας ή με άλλους τρόπους. Με όλα αυτά η Caretta σήμερα έχει γίνει πολύ γνωστή και αποτελεί το σύμβολο των ειδών που απειλούνται με εξαφάνιση. Όλα τα παιδιά κάτι έχουν ακούσει γι’ αυτήν.

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ
Μια θηλυκιά Caretta – Caretta φτάνει στην ακτή που θα αφήσει τα αυγά της τη νύχτα. Μπορεί να γεννήσει 3 ή και 4 φορές μέσα σε ένα καλοκαίρι. Προχωρεί έξω από το νερό μέχρι εκεί που αρχίζει η βλάστηση. Απομακρύνει με τα πτερύγιά της την άμμο σε μια επιφάνεια λίγο μεγαλύτερη από το σώμα της. Μετά κάθεται στο κέντρο και χρησιμοποιώντας μόνο τα πίσω πτερύγιά της σκάβει ένα βαθύ λάκκο. Γεννάει εκεί μέσα περίπου 100 άσπρα αυγά με δερμάτινο τσόφλι που μοιάζουν με μπαλάκια του πινγκ- πονγκ. Όταν τελειώσει, σκεπάζει τη φωλιά με άμμο, πρώτα απαλά και μετά με δύναμη, και επιστρέφει στη θάλασσα.
Οι θαλάσσιες χελώνες γεννούν σε θερμές ζώνες γύρω από τη γη. Επιστρέφουν για να γεννήσουν τα αυγά τους εκεί όπου γεννήθηκαν και οι ίδιες. Κάθε είδος έχει τις δικές του περιοχές ωοτοκίας. Για ορισμένα είδη υπάρχει μόνο ένα συγκεκριμένο μέρος.. Η Καρέττα γεννάει σε αρκετές ελληνικές παραλίες, κυρίως στην Κεφαλονιά, στη Ζάκυνθο, την Πελοπόννησο και την Κρήτη. Είναι μυστήριο το ότι οι θαλάσσιες χελώνες μοιάζει να “θυμούνται” τον τόπο που γεννήθηκαν και έχουν εξαιρετική ικανότητα να ξαναβρίσκουν το μέρος αυτό. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι σ΄ αυτό τους βοηθάει η όσφρησή τους

ΤΑ ΧΕΛΩΝΑΚΙΑ
Οι ακτίνες του ήλιου ζεσταίνουν την παραλία και κλωσούν τα αυγά της χελώνας που είναι θαμμένα στην άμμο. Τα χελωνάκια αναπτύσσονται μέσα στο αυγό παίρνοντας τροφή από το κρόκο του. Θα εκκολαφθούν μετά από 2 μήνες περίπου. Τα μικρά σκίζουν το τσόφλι του αυγού με μια μικρή κοφτερή προεξοχή που έχουν στο πάνω σαγόνι τους. Αυτή η προεξοχή θα εξαφανιστεί λίγο αργότερα.
Τα χελωνάκια πρέπει να εκκολαφθούν σχεδόν ταυτόχρονα, γιατί όλα μαζί πρέπει να σκάψουν για να μπορέσουν να βγουν από τη φωλιά. Με τις κινήσεις τους ρίχνουν την άμμο από την οροφή της φωλιάς στο βάθος της, πάνω στα άδεια τσόφλια. Έτσι τα μικρά σιγά-σιγά ανεβαίνουν και σε λίγες μέρες έχουν φτάσει στην επιφάνεια. Τότε, τη νύχτα ή νωρίς το πρωί, μικρά σκούρα κεφαλάκια και πτερύγια εμφανίζονται μέσα από την άμμο. Σε λίγο βγαίνουν ολόκληρα χελωνάκια που έχουν μήκος περίπου 5 εκατοστά και ψάχνουν για τη θάλασσα.Τα χελωνάκια βρίσκουν τη θάλασσα από τη γυαλάδα του νερού και κατευθύνονται προς τα ΄κει όλο ζωντάνια. Είναι πιθανό στη διαδρομή αυτή να αποτυπώνουν ορισμένα χαρακτηριστικά της παραλίας ώστε να μπορέσουν να ξανάρθουν για να γεννήσουν και τα ίδια. Τα καβούκια τους είναι μαλακά και τους προσφέρουν μεγάλη προστασία. Πολλά ζώα μπορεί να τους επιτεθούν: ποντίκια, αλεπούδες, κουνάβια, κοράκια, γλάροι. Όσα φτάσουν στην θάλασσα, κολυμπούν ζωηρά και απομακρύνονται από την ακτή. Που θα πάνε για να περάσουν στον
πρώτο χρόνο της ζωής τους; Είναι άγνωστο. Είναι κι αυτό ένα από τα πολλά μυστικά της ζωής τους, ένα από τα πολλά μυστικά της φύσης.

MONACHUS-MONACHUS
H φώκια Monachus-Monachus ή Μεσογειακή φώκια είναι θαλάσσιο θηλαστικό και ανήκει στην οικογένεια των Φωκιδών, πήρε το όνομα “Φώκια η Μοναχός” λόγω του δερματικού εξογκώματος πίσω από το κεφάλι που μοιάζει με την κουκούλα των καλόγερων.. Στην Ελλάδα ζει και αναπαράγεται με ικανοποιητικούς ρυθμούς. Η μεσογειακή φώκια είναι αυτή την στιγμή το πιο απειλούμενο με εξαφάνιση ζώο της Ευρώπης. Αν και κάποτε ζούσε σε όλη την Μεσόγειο, τις ακτές του Ατλαντικού και την Μαύρη Θάλασσα, σήμερα τα λίγες εκατοντάδες ζώα που έχουν μείνει περιορίζονται στις ακτές του Αιγαίου, του Ιονίου, του Μαρόκου και της Μαυριτανίας. .
Είναι από τα μεγαλύτερα είδη φωκών στον κόσμο και το μήκος της φτάνει τα 2-3 μέτρα ενώ το βάρος της κατά μέσο όρο είναι 250 κιλά. Το δέρμα της καλύπτεται από στιλπνό τρίχωμα με πιο συνηθισμένα χρώματα το γκρίζο ή καφέ στη ράχη με πιο ανοιχτόχρωμη κοιλιά. Τα νεογέννητα έχουν μήκος 1 μέτρο και ζυγίζουν 15-20 κιλά. Το δέρμα τους καλύπτεται απο μακρύ μαύρο τρίχωμα με ένα άσπρο «μπάλωμα» στην κοιλιά. Η φώκια Μοναχός τρέφεται με ποικιλία ψαριών και με χταπόδια, καλαμάρια κ.α. Χρειάζεται τροφή και αντιστοιχεί περίπου στο 5% του βάρους της και για να τη βρεί, μπορεί να διανύσει μεγάλες αποστάσεις.
Είναι ζώο με αξιόλογη νοημοσύνη, περιέργεια και δυνατότητα προσαρμογής.Αν και θηλαστικό, ο μεταβολισμός της επιτρέπει να μπορεί να κρατάει την αναπνοή της μέχρι και 15 λεπτά κάτω από το νερό. Όταν βρίσκεται σε κατάδυση, που μπορεί να φτάσει και τα 100 μέτρα, ειδικοί μύες σφραγίζουν τα ρουθούνια της.
Τα θηλυκά ωριμάζουν σε ηλικία 3 ή 4 ετών ενώ τα αρσενικά αργούν λίγο περισσότερο. Η διάρκεια της ζωής τους φτάνει στα 30 – 45 χρόνια. Η αναπαραγωγική περίοδος τοποθετείται στους μήνες Μάιο – Νοέμβριο. Επειδή ο αναπαραγωγικός κύκλος διαρκεί περίπου 12 μήνες (10 μήνες κύηση και 6 – 8 βδομάδες γαλουχία) και γεννάει ένα μόνο μικρό κάθε 2 χρόνια, ο ρυθμός αναπαραγωγής είναι αργός. Στην περίοδο από την κύηση μέχρι την ηλικία των 3 μηνών η φώκια παρουσιάζει την μεγαλύτερη ευπάθεια. Σε περίπτωση ενόχλησης μέσα στις σπηλιές ο πανικός της ομάδας και η βιαστική έξοδος μπορούν να προκαλέσουν αποβολή στη μητέρα ή τραυματισμό του νεαρού μέλους, που δεν είναι ακόμα ικανό να κινείται γρήγορα ή να κολυμπά σωστά.
Αρχαία Ελληνικά νομίσματα με φώκιες την απεικονίζουν και αποσπάσματα της Οδύσσειας του Ομήρου, την περιγράφουν να λιάζεται σε αμμουδερές ακτές της Ελλάδας. Αυτό αποδεικνύει ότι οι αρχαίοι Έλληνες είχαν καλές σχέσεις με το ζώο αυτό, πράγμα που του επίτρεπε να λιάζεται ανενόχλητο στις παραλίες. Σήμερα διωγμένη απ’ τον άνθρωπο ζητάει καταφύγιο σε ακτές και βραχώδη νησιά, μακριά απ’ τον μεγάλο της εχθρό που κοιτάζοντας μόνο το συμφέρον του λειτουργεί εις βάρος της. Την κυνηγάει εδώ και πολλά χρόνια για το κρέας, τη γούνα και το λίπος της. Το κυνήγι γίνεται συνήθως την περίοδο της αναπαραγωγής όταν οι φώκιες έχουν βγει στη στεριά και είναι πολύ δύσκολο να ξεφύγουν. Βέβαια υπάρχουν και οικολογικές οργανώσεις, οι οποίες έχουν ευαισθητοποιηθεί και προσπαθούν να αποτρέψουν την εξαφάνιση του ζώου αυτού, όμως οι προσπάθειες τους αν και αξιόλογες, δεν είναι ακόμα αρκετές για να λύσουν το πρόβλημα.
Εκτός από τους σκοτωμούς και την ανθρώπινη παρουσία στις ακτές, οι φώκιες έχουν και άλλα προβλήματα. Η υπερβολική αλιεία, ελαττώνει την τροφή της φώκιας που δεν μπορεί να ζήσει σε ακτές χωρίς ψάρια. Οι φώκιες υποφέρουν από αποβολές πιθανόν, λόγω μόλυνσης της τροφικής αλυσίδας. Οι τοξικές ουσίες που ρίχνονται στη θάλασσα συσσωρεύονται στα ψάρια που τρέφονται από μικρότερα ψάρια και έτσι η φώκια επιβαρύνεται ιδιαίτερα.
Η φώκια έμαθε να εκμεταλλεύεται τα ψάρια που βρίσκει στα δίκτυα κάνοντας μερικές ζημιές στα σύνεργα του ψαρέματος και προκαλώντας το μίσος των ψαράδων. Υπάρχουν πολλές μαρτυρίες για το πώς οι νησιώτες τις σκότωναν με κτυπήματα, με δυναμίτη, με ειδικά αγκίστρια και με παγίδες. Άλλες πέθαιναν από ατυχήματα ή πνιγμό προσπαθώντας να ψαρέψουν. Παρ’ όλα αυτά οι ψαράδες εξακολουθούν να σκοτώνουν φώκιες. Οι ζημιές που προκαλούν δεν είναι πολύ σημαντικές. Δυστυχώς ο κακός τρόπος ψαρέματος και η παραβίαση των νόμων κάνουν πολύ περισσότερο κακό απ’ όλες τις φώκιες του κόσμου.
Η Μεσογειακή φώκια εξαιτίας της υψηλής της θέσης στην οικολογική πυραμίδα, μπορεί να θεωρηθεί ως δείκτης υγείας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και σίγουρα αποτελεί ένα σύμβολο. Η εξαφανισή της μπορεί να θεωρηθεί προοίμιο μιας επικείμενης γενικότερης υποβάθμισης του θαλάσσιου οικοσυστήματος. Η ανάγκη προστασίας της είναι επιτακτική, για να μπορούν να τη συναντούν στις θαλασσές μας και οι επόμενες γενιές.

ΔΕΛΦΙΝΙΑ
Τα δελφίνια είναι ανώτερα θηλαστικά, που έχουν υποστεί τόσο σημαντικές προσαρμογές, ώστε δεν εξαρτώνται πλέον από την ξηρά. Βρίσκονται στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας της θάλασσας και ο ρόλος τους στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας είναι σπουδαίος. Τα θηλαστικά αυτά, και τα μωρά των οποίων γεννιούνται είναι βιολογικά αναπτυγμένα και τρέφονται με γάλα. Αναπνέουν με πνεύμονες και έχουν σταθερή θερμοκρασία σώματος. Η όρασή τους δεν είναι αναπτυγμένη, έχουν όμως ειδικά όργανα για να μεταδίδουν και να `d#959;υν ήχους με σκοπό τη επικοινωνία, τη σύλληψη της τροφής κ.λ.π.
Εξαιτίας του χαμηλού αναπαραγωγικού τους ρυθμού, τα δελφίνια δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε ξαφνικές αλλαγές του περιβάλλοντος. Σε μια τέτοια περίπτωση η προκαλούμενη μείωση των πληθυσμών των δελφινιών έχει ως αποτέλεσμα την ανεπανόρθωτη διαταραχή στο θαλάσσιο οικοσύστημα.
Τα δελφίνια αποτέλεσαν το σύμβολο πολλών πολιτισμών. Στην αρχαιότητα θεωρούνταν ιερά ζώα του Απόλλωνα και του Ποσειδώνα. Τα τελευταία χρόνια, μια σειρά από ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η ανεξέλεγκτη απόρριψη τοξικών και άλλων ουσιών στη θάλασσα, η χρήση μη επιλεκτικών μεθόδων αλιείας και η συνεχείς εκμετάλλευση του θαλάσσιου οικοσυστήματος έχουν δημιουργήσει εφιαλτικές συνθήκες για τα δελφίνια. Σήμερα, το σύμβολο της Μεσογείου προσπαθεί να επιβιώσει μέσα σε ένα περιβάλλον που συνεχώς υποβαθμίζεται.

Η θαλάσσια ρύπανση αποτελεί απειλή για τα δελφίνια. Οι τοξικές ουσίες δεν διασπώνται εύκολα και , μεσώ της τροφικής αλυσίδας καταλήγουν στον λιπώδη ιστό των ζώων. Τα νεογνά των δελφινιών βρίσκονται σε ιδιαίτερο κίνδυνο, επειδή οι οργανοχλωριωμένες ενώσεις, που έχουν συγκεντρωθεί στο λίπος της μητέρας, μεταφέρονται στο γάλα και, μέσω του θηλασμού, σε αυτά.
Οι ουσίες αυτές μειώνουν την ικανότητα αναπαραγωγής και προκαλούν ανοσοποιητική ανεπάρκεια καθιστώντας τα ζώα πολύ ευάλωτα στις παθογόνες μολύνσεις. Η μείωση των πληθυσμών των δελφινιών ανα τον κόσμο, αποδίδεται και στις παρατηρούμενες υψηλές συγκεντρώσεις τοξικών ρύπων. Ήδη, στη Μαύρη Θάλασσα, λόγω της ανεξέλεγκτης αλιείας και απόρριψης τοξικών ουσιών και αστικών αποβλήτων στο θαλάσσιο περιβάλλον, οι πληθυσμοί των δελφινιών έχουν σχεδόν εξαφανισθεί.
Από το καλοκαίρι του 1990, η Μεσόγειος πλήττεται από ιό της ίδιας ομάδας, που έχει προκαλέσει το θάνατο χιλιάδων δελφινιών. Η επιδημία, αφού πρώτα έπληξε τη δυτική Μεσόγειο, εξαπλώθηκε στη συνέχεια ανατολικά. Στην Ελλάδα, τα πρώτα κρούσματα της επιδημίας παρατηρήθηκαν τον Ιούλιο του 1991 στη Κεφαλλονιά. Στη συνέχεια η επιδημία εξαπλώθηκε προς την Κρήτη, το Νότιο Αιγαίο και τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου είχε φθάσει μέχρι την Καβάλα. Είναι άγνωστο αν στη συνέχεια εισχώρησε στη Μαύρη Θάλασσα. Από την εκδήλωση της επιδημίας μέχρι σήμερα, αναφέρθηκαν περί τις 250 περιπτώσεις κητωδών που εκβράσθηκαν νεκρά σε παραλίες της Ελλάδας